कोंकणीपण : कोंकणी टीम

सांखळ निबंद २

कोंकणीपण : कोंकणी टीम

प्रस्तावना 

गेल्ल्या म्हयन्याच्या निबंदांत (भांगर भूंय – माय, 19, 2019) भास आनी समाजा मदल्या संबंदाचेर आमी नियाळ केलो. हेर भाशीक समाजांनी जशी आपले भाशेची उदरगत केल्या तशी आमच्या कोंकणी समाजांत जावंक ना, वा फकत उण्या पांवड्यार जाल्या, हें सतूय आमी पळयलें. कोंकणी समाज ल्हान, देखून आमचें चिंतपूय ल्हान जालां. आमी फकत आमच्याच धर्माच्या, जातीच्या, वाठारांतल्या लोकां मेरेन पावून धादोशी. मागीर लिपयेक आनी बोलयेक लागून आमचे मदें जुंवे रचून आमी बसल्यात. एका समाजान मांडून हाडिल्ले कार्यावळींत दुसर्‍या समाजाक रीग ना. एकल्यान बरयिल्लें दुसर्‍याक वाचूंक शक्य ना. असले परिस्थितींत सांकव बांदचें काम कोंकणी टिमीचें. 

“कोंकणी टीम” नांवाच्या ह्या निबंदांत थोडीं निरिक्षणां आनी थोड्यो सुचोवण्यो हांव वाचप्यां मुखार दवरूंक आशेतां. “कोंकणी टीम” समजूंक “कोंकणीपण” ही कल्पना आमी पयली समजून घेवंक जाय. कोंकणीपण म्हळ्यार, कोंकणी उलोवप्यांचो एक खाशेलो गूण, जातूंत कोंकणी भास, साहित्य आनी दायज आसपावता. हाकाच लागून जातकात, धर्मकर्म, प्रांतप्रदेश ह्यो सगळ्यो गजाली ज्यो आमकां वेगळायतात त्यो कुशीक दवरून “हांव कोंकणी” म्हळ्या तत्वांत आमची अस्मिताय आमी पाचारची. 

हाची गरज कित्याक? 

1992 वर्सा कोंकणी भाशेक संविधानीक मान्यताय मेळ्ळी. संविधानीक मान्यताय मेळप म्हळ्यार ती भास आतां अधिकृत रितीन सरकारी कामां खातीर वा सरकारा सवें संवाद करचे खातीर आनी ते भाशेच्या लोकांक आपली भास आनी दायज सांबाळूंक सरकारा थावनूय आदार मेळूंक शकता. मान्यताय मेळून पंचवीस वर्सां वयर जालीं. कोंकणी भाशेचें दिसान दीस वायट जाताशें दिसता. एका फाटल्यान एक कोंकणी नेमाळीं बंद पडटात, उजवाडाक येवचीं पुस्तकां उणीं जाल्यांत, वाचप्यांचो आंकडो देंवला. तशेंच शाळांनी कोंकणी भास एक विशय म्हण घेवन शिकपी भुरग्यांचो आनी कॉलेजींनी कोंकणी विशय घेवन शिकपी तरणाट्यांचो आंकडो दिसानदीस देंवत आसा. ह्या तरणाट्यांक कोंकणी शिकून लेगीत कोंकणी खातीर वावरूंक संद ना. सध्याची ही स्थिती पळयतना निराशपण भोगता. 

कोंकणी भास, साहित्य आनी दायज सांबाळूंक एक कोंकणी परिशद आसा. गोंय, कर्नाटक आनी केरळ ह्या तीन राज्यांनी एक एक कोंकणी अकादमी, तशेंच मुंबय, मडगांव, मंगळूर, कोच्चींत कोंकणी भाशा मंडळां आसात. सांगाताच कांय ल्हान व्हड कोंकणी संघ आनी संस्था आसात. राष्ट्रीय पांवड्यार आसचे कोंकणी परिशदेच्या अधिवेशनांनी थोड्या मुखेल कोंकणी समाजाच्या साहित्यकारांनी आनी वावराड्यांनी वचपाचें रावयलां. हीय एक खंत करपा सारकी गजाल. देखून घडये हें सगट आसुनूय आमकां फावो तो फळ मेळना.

हाका दोन मुखेल कारणां अशींय आसूं येतात. पयलें, ह्या संस्थांनी  वावुरचे साबार जण जाणटे – म्हातारे. दुसरें कारण, तांचो वावर तांचेच पुरतो मर्यादीत जावन उरला. फुडें लिपये आनी बोलयेच्या वादळांत सर्वसादारणपणीं कोंकणी भाशेकूच मार बसला. पूण एक बरी गजाल म्हळ्यार जायते खाजगी संघ आनी संस्था, तशेंच कोंकणी अभिमानी आपणाचो स्वताचो दुडू मोडून कोंकणी शेतांत जायतो वावर करून आसात. तांचें हें काम आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार लेगून जालां आनी जायत आसा. सरकारी कोंकणी संस्थांनी सध्या “संगीत खुर्ची” (musical chair) खेळ चल्ला. 

कोंकणी टीम म्हळ्यार कितें?

कोंकणी टीम समजूंक, कोंकणी टीम कितें न्हय हें आमी समजल्यार उपकारतलें. कोंकणी टीम आनीक एक कोंकणी संघ वा संस्था बिलकूल न्हय. देशभर तशेंच परदेशांत आशिल्ल्या कोंकणी लोकांचो, राष्ट्रीय पांवड्यार स्थापिल्ले परिशदेचो, शारांनी आशिल्ल्या मंडळांचो, राज्यांनी आशिल्ल्या अकादमींचो, नेमाळ्यांच्या संपादकांचो (डिजिटल आनी पर्गट नेमाळीं) एक खाशेलो पंगड. गणतांत्रीक सिद्धांताचेर विंचून घडिल्लो एक जमो. ह्या जम्याचे वांगडी कोंकणीच्या साहित्यीक आनी संस्कृतीक मळार वावुरचे मनीस आसूंक जाय. तांचो एक अध्यक्ष, चिटणीस आनी भांडारी आसूं येतात. स म्हयन्यांक एके पावटीं विंचिल्ल्या वांगड्यांची एक बसका घेवन कोंकणी मळार तांणी कितें वावर करूंक येवजिला, आदीं मांडिल्ल्या येवजणांनी खंय मेरेन येस लाबलां आनी मुखार तांची कितें येवजण आसा हें लोकां मुखार दवरचें हें तांचें मुखेल काम आसतलें. संवसारभर शिंपडल्ल्या कोंकणी लोकांचें हें एक सर्वोच्च आंग (apex body) जावंक शकता. 

हे टिमींत पात्रताय फकत कोंकणी भाशेचें शिकप घेतिल्ल्यांक, 30 ते 60 वर्सांचे पिरायेच्या कोंकणी साहित्यकारांक, कलाकारांक, आनी वावराड्यांक मात दवरची. एक पावटीं विंचून आयिल्ल्या वांगड्यान दुसरे पावटीं विंचून येवंक नजो म्हळ्ळो कायदो करचो. हे टिमींत फकत 15 ते 20 क्रियाळ/ कार्यशील वांगडी आसल्यार चड बरें.   

कोंकणी टीमाचो वावर – साहित्यीक आनी संस्कृतीक मळार

कोंकणी टिमीचो मुखेल हेत भारताच्या चार राज्यांनी शिंपडल्ल्या कोंकणी लोकांक एकठांय हाडप. समेस्त कोंकणी लोकांक एकठांय हाडचें एक विचार सातें (think tank). हें करच्याक कोंकणीच्या साहित्यीक आनी संस्कृतीक मळार तांचो वावर जातलो. कोंकणी साहित्य म्हणटना हातूंत लिखीत, तोंडी आनी डिजिटल साहित्य आसपावता. कोंकणी संस्कृती म्हणटना दर एका कोंकणी उपसमाजाच्या मनशांची लोककला, लोकजीण, परंपरा, धार्मीक कार्यावळी, बी आसपावतात. ह्या दोनूय मळांचेर वावुरतना पुस्तकां छापचीं, नाटकां / तियात्र सादर करचे, लघुचित्रां, चलचित्रां, धारावाहिकां सादर करचे विशीं कोंकणी टिमीन फाटबळ दिवचें पडटलें. तशेंच साहित्यांत आनी डिजिटल माध्यमांनी नवे नवे प्रकल्प रचून हाडच्याक तांणी येवजण्यो मांडच्यो पडटल्यो. हें करतना सगळ्यांचें प्रतिनिधित्व आसप, हाचेर चत्राय दिवची. हे वरवीं समेस्त कोंकणी लोकांक, कोंकणी अस्मितायेंत बांदून हाडूंक शक्य जातलें.

साहित्यीक मळार 

१. हिंदू आनी क्रिस्तांव समाजांत धार्मीक पुस्तकांचो दीसपट्टो वापर जाता. तातूंतलीं मुखेल पुस्तकां त्या त्या कोंकणी समाजाच्या लोकां मदें पावूंक कोंकणी टिमीन वावुरचें. अशें म्हणटना आधुनीक एकरुपी कोंकणी रामायण, आधुनीक एकरुपी कोंकणी महाभारत, आधुनीक एकरुपी कोंकणी ज्ञानेश्वरी, आधुनीक एकरुपी कोंकणी बायबल आसल्यार भाशेंतूय एकरूपपण हाडूंक आदार जातलो. कठीण उतरांचो अर्थ दिवंक त्या त्या पुस्तकांतूच एक उतरावळ दिवंक जाता. 

२. चारूय राज्यांनी शिंपडल्ल्या कोंकणी लोकां मदें खबरो विस्तारूंक आनी जनमत घडोवन हाडूंक एक कोंकणी दिसाळें आसल्यार भोव बरें. ह्या दिसाळ्याची ई-आवृत्ती जाळीजाग्यारूय (website) घालूंक जाता. “भांगर भूंय” दिसाळ्याचो विस्तार फकत गोंयभर (देवनागरी लिपी वाचप्यां मदें) आनी बुडकुलो.कॉम हांच्या ऑनलायन “कोंकणी दिसाळें” हाचो विस्तार फकत मंगळूरकारां मदें (कानडी लिपी वाचप्यां मदें) मर्यादीत आसा. 

३. सध्या चडांत चड वाचपी आसचीं कोंकणी नेमाळीं, जीं तीन लिपयांनी पर्गट जातात, तातूंतलीं वेंचीक बरपां, खबरो, घडणुको आनी हेर म्हायती लिप्‍यांतर करून कोंकणी टिमीच्या जाळीजाग्यार आनी एका छापिल्ल्या पत्रा वरवीं पसरावंक जाता. गोंयच्या बरोवप्यांची वळख मंगळूरांत जातली आनी मंगळूरच्या बरोवप्यांची वळख गोंयांत जातली. 

४. जागतीक आनी राष्ट्रीय पांवड्यार कोंकणी साहित्यीक सर्ती घडोवन, चडांत चड भुरग्यांक आनी तरणाट्यांक कोंकणीच्या साहित्यीक वर्तुळांत हाडूंक जाता. नेमाळ्यांच्या संपादकांनी ही जबाबदारी घेतल्यार हें काम सोंपें जातलें.  

५. वाड्यावाड्यांनी आनी गांवांगांवांनी कोंकणी टिमीन थंय आशिल्ल्या कोंकणी वावराड्यां सांगाता मेळून ग्रांथीक रुपार एकरुपी कोंकणी बरोवचे खातीर शिबिरां मांडून हाडूंक जातात. 

६. भुरग्यां खातीर कोंकणी कार्टून, टि. वी.चेर कार्यावळी, नेमाळीं, कथापुस्तकां आनी हेर तरेचें बाल साहित्य घडोवंक जाता. कोंकणीचो फुडार तांच्याच हातांत आसा. 

संस्कृतीक मळार 

१. नाटकांनी आनी तियात्रांनी आमकां कोंकणी समाज पड्ड्यार पळोवंक मेळटा. पूण तियात्र क्रिस्तांवांचो आनी नाटक हिंदू लोकांचें, असो एक गैरसमज कोंकणी लोकां मदें घोळटा. तो इतलो विखाळ, एकामेका शेजारी आसुनूय आमकां एकामेकाच्या कोंकणी दायजा विशीं कळीत ना. म्हणटच कोंकणी तियात्रांनी हिंदू नट/ नाटकिस्त आनी कोंकणी नाटकांनी क्रिस्तांव तियात्रिस्त आसल्यार कोंकणी रंगमाचयेर एक नवी क्रांती उदेतली. असल्या प्रकल्पाक लोकांक आकर्शीत करचें काम कोंकणी टिमीचें आसतलें.

२. हेर भासां परस कोंकणी भाशेंत आरती आनी भजनांचो आंकडो उणो. कांय आरती आनी भजनां गोंया भायर कर्नाटकांत आनी केरळांत कोंकणी भाशेंत आसात. तांचो संग्रह करून, एक सि. डी. काडून कोंकणी लोकांच्या धार्मीक कार्यावळींनी वापरूंक जातात.  

३. आधुनीक काळ, डिजिटल काळ. कोंकणी चलचित्रां काडून जंय जंय कोंकणी लोक आसा थंय थंय तीं सादर करूंक जातात. हातूंत कोंकणी समाजाच्या चडांत चड लोकांचो आसपाव आसचो. मंगळूरांत थोडीं चलचित्रां पड्ड्यार आयलीं. सारस्वतांच्या निर्मात्यांनी फकत सारस्वत समाजाचें चित्रण आनी क्रिस्तांवांच्या निर्मात्यांनी फकत क्रिस्तांव समाजाचें चित्रण केलें. पूण हालीं गोंयच्या चलचित्रांनी दोनूय समाजाचें चित्रण पळोवंक मेळटा. निर्मात्यांकूय फायदो, लोकांकूय एक वेगळेपण पळोवंक मेळटा.  

४. कोंकणी समाजाक लागू जावच्या वेगवेगळ्या विशयाचेर लघुचित्रां (short films) रचून यूट्युबाचेर आनी हेर जाळीजाग्यार सादर करूंक जातात. 

५. कोंकणी धारावाहिकां रचून कोंकणी जाळीजाग्यार आनी टि.वी.चेर सादर करूंक जातात. 

६. “ZEE-कोंकणी” हो प्रकल्प येसस्वी जाल्यार उपग्रह वाहिनीचेरूय (satellite channels) कोंकणी दायजाचो प्रसार जातलो. 

७. कोंकणी समाजांत जावच्यो देखणी, फुगडी, जागोर, बायला नाच, संगीत सांज, कथा माळ, कांतारांची/ संगीत सर्त बी, कोंकणी संस्कृतीक दायजाचो मुखेल वांटो जो हेरांक आकर्शीत करता. हांचो चडांत चड प्रसार कोंकणी टिमीन करचो. 

हे भायर, साहित्यीक आनी संस्कृतीक मळार चडांत चड कर्यावळी गोंयांत आनी कर्नाटकांतल्या मंगळूर भोंवतणींच जातात. असल्योच साहित्यीक आनी संस्कृतीक कार्यावळी मुंबय, सिंधुदुर्ग, कारवार, बेळगांव आनी केरळांतूय दबाज्यान करूंक कोंकणी टिमीन फुडारपण घेवंक जाता. 

सोंपणी 

म्हणटच कोंकणी टीम कोंकणीपणाचो एक वास्तवीक आंग जातलो. कोंकणी टिमीचें काम वयर सुचयिल्ल्या गजालींचें संयोजन करप आनी हे विशीं म्हायती विस्तारप. थोडे भितर सांगचें तर कोंकणी टिमीचें काम कोंकणी लोकां मदें, कोंकणी भाशेच्या साहित्यीक आनी संस्कृतीक मळार संद तयार करून ताचो प्रसार करप. फकत अमक्याच समाजान कोंकणीचें फुडारपण हाताळचें अशें नाका. ही जबाबदारी आमची समेस्तांची. “एकवटांत बळ आसा” हातूंत कसलोच दुबाव ना.  सभेमाजार एकरुपी भास जाय. हीय एक गरज. पूण एकरुपी भास जाय जाल्यार एक लिपी गरजेची वा चड लिपयो आसल्यार बरें? ह्या नाजूक विशयाचेर तिसरो निबंद, भास आनी लिपी हातूंत पळोवंया. 

लांब जियेवं कोंकणी माय 

(भांगर भूंय – माय 26, 2019)