कोंकणीपण : कोंकणी भास आनी भुरगीं

सांखळ निबंद 7 

कोंकणीपण : कोंकणी भास आनी भुरगीं

प्रस्तावना 

2017 ह्या वर्सा भुरग्यां खातिरूच सुरू केल्लें “काजुलो” नांवाचें सचित्र कोंकणी (कानडी लिपी) म्हयनाळें बंद पडलें. सध्या तें राकणो साताळ्याचेर एक पान वा कांय पावटीं अर्दें पान जावन पर्गट जाता. सुमार वीस वर्सांच्या आपले अवधींत (1998-2017) ह्या म्हयनाळ्यान जायत्यो कोंकणी कार्यावळी मांडून हाडल्यो. “काजुलो परब” नांवाचे कार्यावळी वरवीं कोंकणी भुरग्यांच्या काळजां मनांनी कोंकणी भाशेचो मोग जागयलो. हेंच नेमाळें वापरून कोंकणी भुरग्यांक कोंकणी प्रमाणपत्रां दिवन कोंकणी भाशेचें गिन्यान सयत कोंकणी वावराड्यांनी भुरग्यांक दिलें. पूण हें म्हयनाळें बंद पडूंक कारण कितें? वाचपी नात! भुरग्यांक कोंकणी पसंद ना! साहित्यांत बळिश्ट आशिल्ल्या एका कोंकणी समाजाच्या भुरग्यांची ही गत जाल्यार, हेरांचें कितें? कोंकणी भुरग्यांक कोंकणी भाशे थंय ओडूंक आमच्यान कितें करूंक जाता? असल्या कांय प्रस्नांच्यो जापो सोदूंक हो निबंद बरयला. 

भास आनी संवसार

भुरगीं ज्या भाशीक समाजांत जल्मतात, तोच तांचो संवसार. आमचे भाशेचे नदरेंतल्यानूच आमी आमचो संवसार पळोवचो. म्हजी भास म्हज्या चिंतनांचेर, भोगणांचेर, हांवें तीं भोगणां उच्चारचे रितींत आनी असल्योच हेर गजाली समजून घेवचे खातीर म्हजेर प्रभाव घालता. म्हजी भास ल्हान जाल्यार, म्हाका ल्हानविकाय भोगता, म्हजी भास बळिश्ट जाल्यार म्हाका अभिमान भोगता. भारतांत कांय घराण्यांनी भुरग्यापणारूच इंग्लीश उलोवची रिवाज सुरू जाल्या. इंग्लीश भाशेचो म्हत्व आनी तेच भाशेंत संवसाराचें सगळें गिन्यान आनी जाणवाय आटापल्या म्हण चिंतच्या आमच्या आवयबापायंक ही एक बरी रिवाज म्हण दिसत. पूण दुर्दैवान भुरग्यांच्या चिंतनांचेर, खास करून तांच्या रचनात्मक चिंतपाचेर आनी हेर मळांचेर तांचे वाडावळीचेर वायट प्रभाव पडटा म्हण ते विसरतात. इंग्लीश उलोवचो भुरगो इंग्लिशा शिवाय आनी हेर खंयचीय भास शिकूंक त्रास काडिना. दिसान दीस असलें अशीर चिंतप आशिल्ल्या आवयबापांयचो आंकडो वाडतूच आसा. तशेंच इस्कोलांत आमच्या भुरग्यांक आपली भास शिकूंक मेळना म्हण कांय कोंकणी आवयबापांयक दिसता. पूण इस्कोलांत न्हय जाल्यार घरा तरी मांयभाशेंतल्यान शिकप जोडूंक कोण आडायता? शिकप आमकां फकत इस्कोलांतूच मेळना. तर आमच्या भुरग्यां खातीर कसलो संवसार आमी रचून आसात?

कोंकणी संवसारांत

कोंकणी समाज दुभाशीक (bilingual), गोंयांत/ महाराष्ट्रांत कोंकणी आनी मराठी जाल्यार, कर्नाटकाच्या कोंकणी मनशांक कोंकणी सांगाताच कन्नड भासूय तितलीच गरजेची. भारताच्या हेर राज्यांनी वेव्हार करूंक हिंदी भाशेचें (उत्तर भारतांत तरी), तशेंच कांय मापान इंग्लीश भाशेचेंय गिन्यान आमकां म्हत्वाचें. उंचलें शिकप जोडूंक तशेंच भारता भायरूय वेव्हाराक इंग्लीश जाय. देखून कोंकणी मनीस दुभाशिकूच न्हय, भोवभाशीक (multilingual) सयत. ही आमची अस्कतकाय लेखच्या बदलाक ही आमची गिरेस्तकाय म्हण आमी लेखची. आधुनीक संशोधा परमाणें एके भाशे परस चड भास जाणा आशिल्लीं भुरगीं हेर भासो शिकूंक शकतात आनी हेर संस्कृताये थंय तांचें उकतें मन आसता. हाकाच लागून मुंबय तसल्या म्हानगरांत शाळेक वेचो एक भुरगो आपले मांयभाशे सांगाताच रोखडीच मराठी, हिंदी /उर्दू, गुजराती, इंग्लीश बी भासो शिकूंक पावता. दीसपट्ट्या वेव्हारा खातीर थंयच्या लोकांक त्या भाशांची गरज आसा. 

हातूंतल्यान आमकां एक गजाल स्पश्ट जाता. एक समाज आपले भाशेक जो मान दिता, त्या समाजाचीं भुरगीं लेगून, तो मान पारखूंक शकतात आनी आपले भाशेच्या फुडारा खातीर वावुरच्याक वा ती नाकारच्याक थारायतात. ह्या संदर्भांत भारत तसल्या देशांत जातीचो आनी धर्माचोय व्हड प्रभाव आमकां दिसता. “गोंयची राजभास मराठी जावंक जाय” म्हण पेंपेरें वाजयतल्या मराठीवादींनी आपणाची मांयभास मराठी म्हळ्ळी. तांकां कोंकणी येना म्हण न्हय, पूण ती अमक्याच एका समाजाची वा धर्माची भास म्हळ्ळे गैरसमजणेक लागून. देखून जर एक समाजूच आपले भाशेक चिल्लर दरजो दीत जाल्यार, त्या समाजाचीं भुरगीं लेगून ते भाशेक चिल्लर म्हणूच लेखतलीं. 

जागतीकरण /संवसारीकरण, भास आनी भुरगीं 

भारतांत आनी भारता भायर आशिल्लीं सगळीं कोंकणी भुरगीं एकेच रितीन जियेनात. कोंकणी भाशे थंय तांची ओड लेगून वेगवेगळ्या गरजां परमाणें आसा. पूण जागतीकरणाच्या (globalization) ह्या काळांत सगळ्यांक इंग्लीश शिकची खूब आस आसा. ही परिगत आमकां हेर भाशीक समाजांच्या लोकां मदेंय पळोवंक मेळटा. दुर्दैवान राजकारणाक लागून हाका एका धार्मीक रूप दिवचोय प्रयत्न कांय लोकांनी केला. भारतांत शारांनी थळावे भाशे सांगाताच हिंदी, इंग्लीश (वा हिंग्लिश) चलता जाल्यार गांवगिर्‍या वाठारांनी थळावे भाशेकूच चड म्हत्व दितात. पूण इंग्लीश ही एक आंतरराष्ट्रीय भास आनी देखून फुडारा खातीर घरा फकत इंग्लीश उलोवपी कोंकणी आवयबापांयचें चिंतप सामकेंच चुकीचें. तांची फुडली पिळगीच तांकां जाप दितली. 

गोंयांत, कर्नाटकांत आनी केरळ राज्यांनी आमच्या भुरग्यांक कोंकणी भास आतां शाळांनी शिकचो भाग मेळ्ळा. पूण कांय कोंकणी फुडार्‍यांच्या आनी हेर सरकारी मुखेल्यांच्या राजकारणाक लागून गोंयांत आनी कर्नाटकांत (जंय चडांत चड कोंकणी लोक जियेता) कोंकणी भुरग्यांक कोंकणी एक विशय आसून सयत कोंकणी सारकी शिकूंक मेळना. गोंयांत कोंकणी मुळावीं इस्कोलां आसून सयत कोंकणींत मुळावें शिकप घेतल्यांचो आंकडो देंवतेर आसा. हेर राज्यांनी तांच्या लोकांक आपले भाशेचो मोग आसा देखून थंय थळाव्या भाशेचीं इस्कोलां चलतात आनी तांचो आंकडोय बरो आसा. मुळावें शिकप राज भाशेंत दिवन इंग्लीश लेगून शिकयतात. हीच सवलत कोंकणी भुरग्यां खातीर केल्यार कोंकणी भाशेक आनी कोंकणी भुरग्यांच्या समग्र वाडावळी खातीर फायद्याक पडत. 

एक नवो कोंकणी संवसार 

आमच्या कोंकणी वाठारांत, गांवां गांवांनी आनी वाड्या वाड्यांनी आमकां जायतीं कोंकणी भुरगीं मेळटात. कोंकणीचें बरें आशेतल्यांनी त्या भुरग्यांक वेगवेळ्या कोंकणी कार्यावळी वरवीं कोंकणी भाशे लागीं हाडून आमची भास जिवाळ दवरूंक जाता. जात कात, धर्म कर्म, प्रांत प्रदेश म्हळ्ळ्यो सांखळ्यो तोडून एक नवो कोंकणी संवसार रचूंक जाता. सकयल कांय वेव्हारीक सुचोवण्यो हांवें दिल्यात. थोड्यो गजाली एक ना एक कडे येदोळूच (आदींच) जावन आसात. पूण वाचप्यांक एक सामान्य माहिती दिवचे खातीर हांवें त्यो गजाली हांगा आटापल्यात. 

1. कांय वर्सां फाटीं गोंयांत सुरू जाल्ली शणै गोंयबाब कथामाळ आज गोंयांत भुरग्यां मदें नामनां जोडूंक पावल्या. हे कार्यावळींत कोंकणी भाशेंत काणी वा कथा सांगून ह्या भुरग्यां मदें कोंकणी भाशे थंय अभिमान जागोवंक ती शकल्या. हेंच जर आमी आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार केल्यार, कोंकणी भुरग्यांक लेगून हेर राज्यांनी आशिल्ल्या कोंकणी लोकां कडे संपर्क करूंक एक संद मेळटली.

2. आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार कविता ट्रस्टान मांडून हाडचें कविता फेस्त एकदम तोखणायेक फावो जाल्लें. वेगवेगळ्या कोंकणी समाजाच्या कोंकणी लोकांक एकाच माचयेर हाडून कोंकणी कवितेची रूच भुरग्यांक दिवच्यांत तांचें खूब म्हत्वाचें योगदान. सांगाताच तांच्या जाळीजाग्यार (संकेतस्थळार) लेगून कविता वाचूंक मेळटात. हीच देख घेवन हेर कोंकणी वावराड्यांनी लेगून भुरग्यांक माचयेर हाडूंक असले तरेच्यो कार्यावळी मांडून हाडूंक जातात.  

3. कोंकणी प्रस्नोत्तरी (quiz) वरवीं भुरग्यां मदें कोंकणी भाशेचो इतिहास, साहित्य आनी दायज हे विशीं माहिती विस्तारूंक जाता. आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार बाल साहित्य परिशदो घडोवन जैतीवंत भुरग्यांचो भोवमान करूंक जाता. सद्या हें गोंया पुरतेंच जाता. 

4. कोंकणी लोकां मदें संगिताक एक खास म्हत्व आसा. भारतीय आनी पुर्तुगेजी संगिताच्या मेळान (तशेंच नावायती मुस्लिमां मदें भारतीय आनी अरबी संगिताच्या मेळान) कोंकणी संगिताच्या मळार जायती उदरगत जाल्या. हेंच आमचें दायज वापरून नव्या संगीतकारांनी कोंकणी संगिताची गिरेस्तकाय वाडोवंक जाता आनी भुरग्यां मदें कोंकणी संगिता कडे एक आकर्शण निर्माण करूंक जाता. भुरग्यां खातीर संगीत स्पर्धे आयोजीत करूंक जातात. “शानी मस्ती” संगीत आल्बमांनी आमच्या कोंकणी लोकवेदांतलीं गितांय आसपावंक जातात.  

5. मनरिजवणे/ मनोरंजना खातीर आजकाल भुरग्यां मदें अंतरजाळार, तशेंच टिवीचेर व्यंगचित्रांक (cartoon programs) आपलोच एक दर्जो आसा. आमचीं कोंकणी भुरगीं हेर भासांनी तीं पळयतात. आधुनीक यंत्रांचो वापर करून (जशें डब्बींग) कोंकणी कार्टून सादर करूंक जातात. 

6. भुरग्यांक मनरिजवणे सांगाताच सामान्य गिन्यान दिवचें एक कोंकणी नेमाळें आसल्यार ल्हान पिरायेरूच कोंकणी वाच्ची रूच तांकां लागतली. 

सोंपणी 

आमचो आयचो समाज वेगान बदलता. जागतीकरणाक लागून ल्हान भासो मरणाचे तणीर पावल्यात.  आमच्या भुरग्यांक कोंकणी भाशेचें आकर्शण ल्हानपणारूच आमी दिंवक जाय. कोंकणी भास, साहित्य आनी ताचो फुडार, तरणाट्यां मदें आनी भुरग्यां मदें कशें करप हे विशीं फाटल्या स बरपांनी आमी पळयलें. हेंच मनांत दवरून कोंकणी फुडार्‍यांनी, वावराड्यांनी, कोंकणी मंडळांनी, संस्थांनी एक नवेंच चिंतप आटापचें पडटलें. हे विशीं म्हज्या फुडल्या निबंदांत दिलां. 

लांब जियेवं कोंकणी माय !