कोंकणीपण : भारता भायर कोंकणी

सांखळ निबंद 10 

कोंकणीपण : भारता भायर कोंकणी 

प्रस्तावना  

संवसारभर शिंपडल्ल्या कोंकणी मनशां मदें “कोंकणीपण” म्हळ्ळें तत्व उबजावंक धा सांखळ निबंदां मदलो हो निमाणो नियाळ. हांतूं हांवें दोन गजाली हाताळ्ळ्यात. पयली गजाल, कोंकणी विशीं फाटल्या णव निबंदांनी उदेवचीं सवालां (आव्हानां) आनी दुसरी गजाल, भारता भायल्या कोंकणी लोकांची कोंकणी भाशे खातीर मजत. कोंकणी लोक जितलो कोंकण दर्यावेळेर आसा (महाराष्ट्र, गोंय, कर्नाटाक आनी केरळ राज्यांनी), तितलोच भारताच्या हेर राज्यांनी आनी भारता भायर आसा म्हळ्ळो अदमास. देखून कोंकणीच्या फुडारा खातीर तांचो तेंको भोव गरजेचो.  

भारता भायर कोंकणी 

सध्या भारता भायर कोंकणी उलोवपी लोक चडांत चड अरबी खाडी प्रदेशांनी आनी इंग्लीश संवसारांत – इंग्लँड, ऑस्ट्रेलिया, अमेरिका तसल्या देसांनी वसती करून आसा. ते भायर युरोपाच्या हेर प्रगत देसांनी लेगून कोंकणी लोक जियेता. पुर्तुगेजांच्या काळार आफरिके खंडांत सयत कोंकणी लोक, चड करून गोंय वाठारांतलो लोक, थंय वसती करून आसलो. इतिहासीक नदरेन पळयल्यार विसाव्या शेंकड्यांत, 1970 वर्सा उपरांत जायतो कोंकणी लोक अरबी खाडी प्रदेशांनी तेलाच्या खणींनी वावर करूंक गेलो. थंय तांणी आपलीं संघटनां स्थापलीं आनी एकामेकाक आदार दिवन कोंकणी संस्कृती जिवाळ दवरली. आयज भारता भायर कोंकणी मळार जावच्यो चडांत चड कार्यावळी ह्या अरबी द्वीपकल्पांत (Arab peninsula) पळोवंक मेळटात. कांय प्रमाणांत इंग्लँड आनी अमेरिकेंत लेगून कोंकणी संस्कृतीक कार्यावळी जातात. आपल्या मांय गांवा थावन पयस आशिल्ल्या ह्या कोंकणी लोकांक कोंकणी भाशे थंय खुबूच आपलेपण आसा. हाकाच लागून भारतांत चलचीं कांय कोंकणी नेमाळीं, कोंकणी जाळीजागे, कोंकणी पुरस्कार आनी हेर कोंकणी गजाली तांच्या दुडवांच्या आदारान चलतात. 

संवसारभर स्थळांतरीत जाल्लो भारताचो (आनी हेर देसाचो) लोक हेर देसांनी जियेता. थळाव्या भासां सांगाताच आपली मांय भास लेगून शिकचो यत्न करता. ती भास शिकूंक तांणी जायतीं साधनां आसा केल्यांत (अस्तित्वांत हाडल्यांत). शाळांनी आनी म्हाविद्यालयांनी आपले भाशेंत पदवी आनी सनद जोडची सवलत तांणी केल्या. देखीक हार्वड विद्यापीठांत दक्षीण आशिया विभागांत हिंदी, उर्दू, तमीळ, संस्कृत, पंजाबी, नेपाळी बी शिकपाक मेळटा. कोंकणी लोकांनी लेगून असलीं साधनां कोंकणी भाशे खातीर येवजूंक जातात. पूण हें सोंपें न्हय, कारण आमचे मुखार जायतीं सवालां उबीं आसात. देखून पयलें कोंकणी भाशे मुखार आशिल्लीं हीं सवालां पळोवंया.  

कोंकणी भाशे मुखार आसचीं कांय सवालां

१. हेर भाशिकां परस कोंकणी लोकांचो आंकडो ल्हान. कोंकणी लोक कोंकणी सांगाताच आनीक एक भास (मराठी, कन्नड/तुळू, मलयाळम, इंग्लीश) बरी जाणा. म्हणटच कोंकणी समाज दुभाशीक. तशेंच भोव भाशीक भारतांत तो जियेता. ह्या संदर्भांत कोंकणी तसले ल्हान भाशेचो फुडार कितें?  

२. कोंकणी भाशेच्या आनी भाशिकांच्या क्रूर इतिहासाक लागून कोंकणी लोक वेगळोच उरलो. कोंकणी लोक देसभर आनी आतां संवसारभर शिंपडला. कोंकणी उलोवप्यां मदें कोंकणी भाशे खातिरूच एकवट ना. जात, धर्म, लिपी, बोली, प्रदेश म्हळ्ळ्यो वणती आमकां अजुनूय वेगळायतात. असले परिस्तिथींत कोंकणी भाशे वरवीं कोंकणी लोकांचो एकवट घडटलो काय?

३. आधुनीक कोंकणी भाशेंत जायतें कोंकणी साहित्य आसा. पोरणे आनी मध्यकालीन कोंकणीचेर आनीक संशोधन जावंक जाय. कोंकणी भाशेच्या फुडाराक तिच्या ग्रांथीक रुपाचो, व्याकरणीक बांदावळीचो आनी हेर कोंकणी बोलयांनी आशिल्ल्या कोंकणी उतरांचो अभ्यास करून ताचो आसपाव ग्रांथीक कोंकणींत जावची गरज आसा. हे विशीं कोंकणी फुडार्‍यांची कितें जाप?

४. कोंकणी भास सध्या तीन मुखेल लिपयांनी बरयतात – रोमी, देवनागरी आनी कानडी लिपी. फुडारांतूय आमी कोंकणी खातीर भोवलिपीवाद आपणावंचो वा एक लिपी? एक लिपी थारायल्यार (वा जी थारायल्या) हेर लिपयांचें कितें? आनी भोव लिपी म्हण मांडून घेतल्यार कोंकणीचो ग्रांथीक एकवट कसो घडचो? 

५. एके लिपयेंतूच कोंकणी बरपा रीत एकसारकी ना. हाका लागून कोंकणी बरोवप्यांक, शिकप्यांक आनी शिकोवप्यांक त्रास. हो प्रस्न कसो सुटावो करचो? आमकां एकरुपी कोंकणी जाय वा नाका?

६. गोंय तसल्या राज्यांत, जंय कोंकणी राजभास, कोंकणी मायेक फावो तो दरजो मेळत काय? तो दरजो मळोवचे खातीर हांगाची पर्जा कितें यत्न करता? 

७. दिसान दीस गोंयांत (जंय कोंकणी राजभास) कोंकणी भास येनासल्यांचो आंकडो वाडत आसा. हाका कारण भायलेय आसात आनी भितरलेय आसात. हे विशीं कोंकणी फुडार्‍यांचो कितें उपाय? 

८. गोंया भायर हेर राज्यांनी जंय कोंकणी लोक आसा, थंय जायत्यो कोंकणी कार्यावळी जातात. ह्यो कार्यावळी मांडून हाडूंक तांणी तांचो दुडू मोडचो पडटा. तांकां कसले तरेची मान्यताय मेळत? 

९. डिजिटल आनी छापिल्ले बरपावळींत कोंकणी भुरग्यांचो आनी तरणाट्यांचो आंकडो खुबूच उणो दिसता. भुरग्यांक आनी तरणाट्यांक कोंकणीच्या मिसांवांत कशें आसपावंक जायत. खास करून शाळांनी, म्हाविद्याल्यांनी आनी विद्यापीठांनी?

१०. कोंकणी चळवळीचेर परत एक पावट खोलायेन विचार करचो पडटलो. कर्नाटक, केरळ, गोंय आनी महाराष्ट्रांतल्या कोंकणी साहित्यकारांक एके माचयेर हाडूंक आनी तांच्या साहित्याचो परमळ हेर कडे पाताळूंक आमी थारावीक उपाय सोदचो पडटलो. 

भारता भायल्या कोंकणी लोकांचो आदार 

वयर उल्लेख केल्ल्या आव्हानांतल्यान भारता भायर जियेतल्या (भारतांत आशिल्ल्यांनी लेगून) ह्या कोंकणी लोकांनी कोंकणीपण सांबाळचे खातीर कांय सुचोवण्यो अश्यो आसूं येतात. ह्यो सुचोवण्यो हांवें तीन मळार दिल्यात – संस्कृतीक, साहित्यीक आनी धार्मीक मळार. सांगाताच त्या त्या मळार एक थाराव सुचयला. 

संस्कृतीक मळार

आपलें संस्कृतीक दायज सांबाळचे खातीर जायतीं कोंकणी संघटनां भारता भायर आसात. हांतूं तियात्र/ नाटक आनी कांतारांची सांज, तशेंच हालीं कविता गोश्टी आनी चलचित्रांचें प्रदर्शन कोंकणी लोकांक एकठांय हाडूंक एक साधन जालां. आमच्या कलाकारांक आनी साहित्यकारांक असलोच तेंको मेळ्ळ्यार कोंकणी संस्कृती भारता भायर लेगून जिवाळ उरतली. देखून एक संस्कृतीक थाराव असो आसूं येता – एक कोंकणी समाज कसो आमी थंयच्या कोंकणी कार्यावळींनी वांटो घेतलीं. 

साहित्यीक मळार

मांय गांवा भायर आसुनूय भारता भायर जियेतल्या कोंकणी लोकांनी जायतें कोंकणी साहित्य रचलां आनी रचून आसात. भारतीय कोंकणी साहित्यकारांक लेगून तांणी बरो तेंको दिला. जाळीजाग्यांचेर आनी उजवाडाक आयिल्ल्या नेमाळ्यांनी आमकां हाची झळक मेळटा. तें साहित्य वाचप्यांचो आंकडोय सादारण बरोच आसा. म्हालगड्या कोंकणी लोकांनी आपल्या भुरग्यांक कोंकणी शिकोवंची आनी कोंकणी दायज आनी भारतीय संस्कृती जिवाळ दवरची. देखून एक साहित्यीक थाराव हांगा असो आसूं येता –  आमी आमच्या घरच्यां कडे कोंकणी उलोवन आमच्या भुरग्यांक कोंकणी वाचूंक आनी बरोवंक शिकयतलीं. 

धार्मीक मळार 

इतिहासाचेर नदर मारल्यार एके भाशेचो आनी धर्माचो जो अतूट संबंद आसा, तो आमकां दिसता. कोंकणी लोकां मदें जायत्यो धार्मीक कार्यावळी जातात. देखीक हिंदूं लोकां मदें पूजा, आरती, क्रिस्तांवां मदें मिसां, आराधनां, रितीर बी. भारता भायर आसून सयत आमी आमच्यो धार्मीक रिती रिवाजी आमचे भाशेंतूच करच्यो. आमचो देव सगळ्यो भासो जाणा, आमची भास लेगून. देखून एक धार्मीक थाराव असो आसूं येता – आमच्या देवा कडे आमी आमचेच भाशेंत उलयतलीं. 

अशें संस्कृतीक, साहित्यीक आनी धार्मीक मळार केल्ल्यो ह्यो सुचोवण्यो आमी चालीक लायल्यार, कोंकणी भाशेक भारता भायर लेगून बरो फुडार आसतलो. हांतूं आमी सुफळ जाल्यार फुडारांत कोंकणी खातीर शिक्षण पीठ स्थापची मांडणी सयत आमच्यान करूं येता. 

सोंपणी 

वेळा काळा परमाणें संवसारांत भासो जल्मतात आनी मरतात. कोंकणी भाशेचेर बारकायेन नदर मारतना तिची फुडली जीण घट आसा म्हण सांगच्याक खूब कश्ट. कोंकणीपणाच्या सुत्रान आमी आमकां बांदून, कोंकणी मायेच्या बर्‍या फुडारा खातीर आमचीं पावलां काडूंक फावो. तिका सुटका दिवंक सोडवणदार येवचो ना. आमीच तें काम करचें पडटलें. कोंकणी भाशे मुखार आसच्या सवालांचेर कोंकणी वावराड्यांनी आनी फुडार्‍यांनी खोल नियाळ करूंक जाय. ना जाल्यार एक दीस असोय येत – बाप्पाय ना, पुडवेंय नां! कोंकणी भास, जिणें इतले कश्ट सोंसले, ती एक दीस संवसारांच्या इतिहासा थावन नपंयच जातली.  

लांब जियेवं कोंकणी माय!

(भांगर भूंय – मार्स 22, 2020)