कोंकणीपण : एकरुपी कोंकणी कितें आनी कित्याक?

सांखळ निबंद ४ 

कोंकणीपण : एकरुपी कोंकणी 

 कितें आनी कित्याक?

प्रस्तावना

आदल्या बरपांत आमी कोंकणी भाशेचे लिपये विशीं नियाळ केल्लो. समेस्त कोंकणी लोकांनी एकठांय येवंक एक लिपी कितले गरजेची म्हण आमी पळयलें. संवसारांत जायत्यो भासो (languages) आसात आनी तांच्यो पोटभासो वा बोलयो (dialects) आसात. भास – बोली ह्या प्रकरणाक खंयचीय भास आडवाद न्हय. इंग्लीश तसले आंतरराष्ट्रीय भाशेंत हें आमकां पळोवंक मेळटा आनी हिंदी (तशेंच हेर भारतीय भासांनी) तसले राष्ट्रीय भाशेंत लेगून आमकां हें पळोवंक मेळटा. हाकाच लागून हें प्रकरण फकत कोंकणींतूच आसा. देखून ग्रांथीक रुपार कोंकणी लोकांक एकठांय येवंक जावचें ना, अशें म्हणच्यांत फकत आमचें नेणारपण आनी पिशेपण दिसून येता आनी कांय ना. ह्या बरपांत कांय हेर भासांची देख दिवन आपले भाशेंत एकरूपपण तांणी कशें घडयलें हे विशीं हांवें नियाळ केला. हें सामजूंक पयलें आमकां कांय परिभाशीक (technical) गजाली मनांत दवरच्यो पडटल्यो.   

प्रमाणीकरण आनी एकरूपपण 

प्रमाणीकरण (standardization) आनी एकरूपपण (dialect levelling) एके भाशेक लागू जावच्यो दोन लागशिल्यो गजाली. हांचे मदें एक खाशेलो संबंद आसा. इतिहासीक, धार्मीक वा राजकीय कारणांक लागून एक भाशीक समाज अमकीच एक बोली, ते भाशेची प्रमाण बोली (standard variety) म्हण थारायता. आधुनीक काळांत एके भाशीक अकादमी वरवीं वा कांय पावटीं एकाच मनशाच्या पोटतिडक वावरान भाशेचें प्रमाणीकरण जाल्लें आमकां पळोवंक मेळटा. भारताचे उदेंतीक आसच्या आतांच्या मलेशिया, इंडोनेशिया, जावा, बाली, कंबोडिया, सुमत्रा, सिंगापूर, ब्रुनेय ह्या जुंव्यांच्या प्रदेशांनी वेगवेगळ्या कुळयांचो लोक जियेतालो आनी आपापली भास उलयतालो. पूण ’पोरणी मलेया’ वेपाराची भास म्हण थंयच्या जुव्यांनी विस्तारली. पंदराव्या आनी सोळाव्या शेंकड्यांनी फिरंगी राजवटे वेळार फिरंगी भासो जश्यो इंग्लीश, फ्रेंच, पुर्तुगेज आनी डच थंयचो लोक शिकूंक लागलो. त्या प्रदेशांक सुटका मेळटच मलेशिया आनी ताचे लागसर आशिल्ल्या वाठारांनी “बहासा मलेयु” आनी इंडोनेशिया आनी ताचे लागसर आशिल्ल्या वाठारांनी “बहासा इंडोनेशिया” ह्यो दोन प्रमाण भासो म्हण थंयच्या लोकांनी थारायल्यो. हे वरवीं वेगवेगळ्या कुळयांच्या लोकांक एक भाशीक अस्मिताय लाबली.  

आख्खो कोंकणी लोक एकाच राज्यांत आशिल्लो जाल्यार सोंपेपणीं कोंकणी भाशेचेंय प्रमाणीकरण जातलें आसलें. पूण इतिहासीक आनी राजकीय कारणांक लागून कोंकणी लोक चडांत चड दक्षीण महाराष्ट, गोंय, कर्नाटक आनी केरळांत शिंपडला. असले परिस्थितींत आदीं प्रमाणीकरण करचे विशीं आनी आतांय ताची गरज दिसना. हाकाच लागून प्रमाणीकरणा बदला कोंकणींत एकरूपपण हाडल्यार आमचे भाशेचे उदरगती खातीर बरें जातले. भारताक स्वतंत्रताय मेळटच कोंकणी संवसारांत ही प्रक्रिया सुरू जाल्ली. पूण फावो तें फळ मेळूंक ना.

एकरूपपण कित्याक

कारवारचे पयले कोंकणी बसके उपरांत मुंबयंत, गोंयांत आनी मंगळूरांत ह्या तीन वाठारांनी आमकां शाळांनी कोंकणी शिकोवंक संद मेळिल्ली. मुंबयंत भारताक सुटका मेळचे आदीं भुरग्यांक कोंकणी शिकोवपाक पाठ्यपुस्तकां तयार केल्लीं. पूण कांय कारणांक लागून कोंकणी भास शिकोपाक थंय सुरवात जाली ना. सत्तर वर्सां जालीं! दुर्दैवान आजूय मुंबयंत कोंकणी भास शिकपाक मेळना. गोंय मेकळें जातच गोंयांत कोंकणी पाठ्यपुस्तकां तयार जालीं. पूण त्या पाठ्यपुस्कांनी फकत एकेच बोलयेचो वापर जालो. गोंय आनी गोंया भायर आशिल्ल्या ग्रांथीक कोंकणीचेर खोलायेन अभ्यास जालो ना. शेकीं 2006 वर्सां जेन्ना कर्नाटकांतल्या मंगळूर वाठारांत कोंकणी शिकोवंक पाठ्यपुस्तकां तयार जालीं, तेन्नाय अमकेच एके बोलयेंत आनी कानडी लिपयेंत तीं कोंकणी पाठ्यपुस्तकां तयार जालीं. मागीर त्याच वाठारांत दुसरे एके बोलयेंत देवनागरींत पाठ्यपुस्तकां तयार जालीं. सध्याची स्थिती पळयात. गोंयच्या शाळांनी देवनागरींत एके तरेची कोंकणी, गोंयच्या इगर्जांनी रोमींत एके तरेची कोंकणी, मंगळूरांत (आदलो द. कन्नड जिल्लो) कानडी लिपयेंत क्रिस्तांवांची एके तरेची कोंकणी आनी कानडी सांगाता देवनागरींत सारस्वतांची एके तरेची कोंकणी. 

भारत तसल्या भोव भाशीक देशांत कोंकणी लोक आनी आमची भास एक हास्यात्मक विशयच जाला. फकत पंचवीस लाख कोंकणी लोक आनी तेंय चडांत चड कोंकणी लोक कोंकणी वाचिना वा बरयना लेगून. तर कोंकणीचो फुडार कितें? हाचेर कोंकणी फुडार्‍यांनी आपणाचो सुवार्थ पयस दवरून खोलायेन नियाळ करचो पडटलो. जाय ती फकत इत्सा सकत (will power) आनी कांय ना. हेर गजाली वेव्हारीकपणीं (practically) सुटोवंक जातात. थोडक्यांत सांगचें जाल्यार, एकवटा खातीर आनी आमचें कोंकणीपण सांबाळचे खातीर, कोंकणींत एकरूपपण गरजेचें. हें जातच भाशेचो प्रसार विस्तार आपशींच जातलो. 

एकरूपपण कशें हाडप 

प्रगट माध्यमांक लागून आमकां रोमी-बारदेशी, देवनागरी-अंत्रुजी आनी कानडी-मंगळुरी कोंकणी बोलयांनी जायतें एकजिनसपण (homogeneity) पळोवंक मेळटा. ह्याच तीन बोलयांच्या जाणकारांक एकठांय हाडून आमच्यान कोंकणी भाशेंत एकरूपपण हाडूंक जातलें. हें करतना आमकां एक गजाल उगडास दवरची पडटली. तीन पांवड्यांचो कोंकणी लोक आसा. एक जो कोंकणी वाचता बरयता (तीन मुखेल लिपयांनी), दुसरो जो फकत कोंकणी उलयता, पूण जांकां कोंकणी वाचून संवय ना आनी शेकीं कोंकणी भास शिकपी. ह्या तिनूय गटांच्या लोकांक दोळ्या मुखार दवरून कांय सुचोवण्यो वाचप्यां मुखार दवरतां. 

1. एक कोंकणी विचार सातें (think tank) जाय (देखीक – कोंकणी टीम), जातूंत सगट मुखेल बोलयांचे लेखक आसपावं येतात. 

2. भारताच्या ज्या राज्यांनी कोंकणी भास शाळांनी शिकयतात थंय भुरग्यां खातीर पाठ्यपुस्तकां तयार करतना हीच एकरुपी कोंकणी वापरची.

3. एक समग्र कोंकणी-इंग्लीश आनी एक समग्र इंग्लीश-कोंकणी शब्दकोश तयार करचो. हातूंत वेगवेगळ्या कोंकणी समाजाच्या लोकांचीं उतरां इंग्लीश आनी कोंकणी भाशेंत दिवं येतात. उतरांचें व्याकरणीक रूप, सामान्य रूप, भोववचन रूप आनी भोववचनाचें सामान्य रूप दिवं येता. देखीक – 

प्रस्न (पु), *ना- ॥ प्रस्न, *नां- : question, problem, issue, puzzle, quiz  

question – प्रस्न m., सवाल n., निमगणें n., दुबाव m., शंका f., संशय m., विचार m. 

4. कोंकणी शिकोवप्यांक आनी शिकप्यांक उपकाराक पडचे खातीर एक कोंकणी उतरांचो अभ्यासकोश रचून इंग्लीश उतर, उतराचें व्याकरणीक रूप, समानार्थी कोंकणी उतरां आनी तांचीं व्याकरणीक रुपां, तांचीं सामान्य रुपां, भोववचन रुपां, तांचें मूळ आनी त्या उतरांची वापरणी, ह्यो सगळ्यो गजाली बारिकसाणेन दिवं येतात. देखीक : 

English head word Grammatical form Konkani

Equivalent Plural form Singular oblique Plural oblique Origin Usage

question (n) Noun प्रस्न (m) प्रस्न प्रस्ना- प्रस्नां- Sanskrit ताचो प्रस्न कितें?

सवाल (n) सवालां सवाला- सवालां- Persian तुजें सवाल कितें?

दुबाव (m) दुबाव दुबावा- दुबावां- Sanskrit म्हज्या मनांत एक दुबाव उपरासलो.

निमगणें (n) निमगणीं निमगण्या- निमगण्यां- Sanskrit तुजें निमगणें कितें?

संशय (m) संशय संशया- संशयां- Sanskrit तुका हो संशय कित्याक उपजलो?

शंका (f) शंका शंके- शंकां- Sanskrit म्हज्या मनांत आजुनूय एक शंका आसा.

विचार (m) विचार विचारा- विचारां- Sanskrit एक विचार म्हाका धोंसता 

5. आदलीं कोंकणी रुपां बदलून आधुनीक कोंकणी रुपां एकरुपी कोंकणींत वापरूं येतात. देखीक : केदना – केन्ना, तेदना – तेन्ना, कस्सलें – कसलें (कस्लें), हाडुच्याकु – हाडच्याक/ हाडपाक/ हाडूंक, करुच्याकु – करच्याक/ करपाक/ करूंक... 

6. कोंकणी लोकांनी चलोवंच्या शाळांनी कोंकणी भास सक्तेची करची वा ती भास शिकपाक मांडणी करची. नवे राष्ट्रीय शिक्षण येवजणे परमाणें थळावी/ राज्य भास, इंग्लीश आनी खंयचीय एक आधुनीक भारतीय भास शिकूंक भुरग्यांक मेळटली. कोंकणी लोकांक हाचो फायदो घेवंक जाता. 

7. कोंकण वाठारांतल्या सिमिनरींनी कोंकणी भास सक्तेची करची. आयच्या काळांत कोंकणी पाद्री फकत गोंयांतूच न्हय, वा मंगळूरांतूच न्हय, आपल्या गांवा भायर लेगून वेतात (कोंकणी लोकां मदें). चार चौगां मदें संवाद करतना एकरुपी कोंकणी उपकाराक पडटा.   

8. कोंकणीचें शिकप A1, A2 (basic – मुळावें), B1, B2 (intermediate – मदेंतकी) आनी C1, C2 (advanced – प्रगत) असले युरोपियन पद्दती परमाणें तीन पांवड्यांचेर करूंक जाता. शिकप्यांक तशेंच शिकोवप्यांक फायदो जातलो.

9. कोंकणी आतां संविधानीक मान्यताय मेळिल्ली भास. शाळांनी आनी विश्वविद्यालयांनी शिकोवंची भास. म्हणटच शिकोवप्यांचो पांवडो C2 तरी आसूंक जाय.

10. कोंकणींत एकरूपपण हाडचें म्हणटना एके लिपये सांगाता उच्चारांत, व्याकरणांत, आकारशास्त्रांत (morphology), प्रमाण बरपा रितींत (orthography) आनी प्रमाण उतरावळ (vocabulary) रच्चे नदरेन सयत एकरूपपण आसूंक जाय. 

11. तत्सम संस्कृत उतरां, तद्‍भव जाल्लीं कोंकणी क्रिस्तांवांचे (तशेंच कांय हिंदू लोकांचे) जिबेर घोळटात. चडांत चड हिंदू लोकां मदें तद्‍भव कोंकणी उतरां परतून मराठी आनी कानडी भाशेच्या प्रभावान तत्सम जाल्यांत. आमच्या कोंकणी कोशांत दोनूय वापरचीं.    देखीक : सत – सत्य, (हें) भाग – भाग्य, सतेवंत – सत्यवंत, शीस – शिश्य, निश्चय – निचेव, बी. तशेंच, हेर बोलयांनी आशिल्लीं कोंकणी रुपांय आपणावं येतात. देखीक : तत्क्षण – त्याच खिणा, तेदाळा – तेद्या वेळा, केदाळा – केद्या वेळा, कोण्ण – कोण जाणा, बी.  

12. कोंकणी नेमाळ्यांनी वेगवेगळ्या कोंकणी बोलयांच्या बरोवप्यांचीं बरपां आसपावंक जातात. कठीण उतरांचो अर्थ दिवं येता.  

13. सोळाव्या शेंकड्या थावन कोंकणी क्रिस्तांवां मदें धार्मीक विशयां खातीर एक खाशेली कोंकणी उतरावळ चालंत आसा. कांय उतरां पुर्तुगेज आनी लातीन भाशेंतल्यान येवन तांचें कोंकणीकरण जालां. देखीक : इगर्ज (igreja), जेजू क्रिस्त (Jesus Cristo), फेस्त (festa), बी. दुसरे वाटिकानी म्हासभे उपरांत कांय नवीं धार्मीक उतरां संस्कृत भाशेचेर आदारिल्लीं कोंकणी क्रिस्तांवांच्या उतरावळींत रिगलीं. पवित्र सभा (church composed of people), सार्वत्रीक पवित्र सभा (Universal Catholic Church), लग्न संस्कार (sacrament of marriage), याज्ञीक/ याजक (priest) बी. एकरुपी कोंकणींत ह्या दोनूय गटांचीं उतरां वापरचीं. कांय दिसा फाटीं कोंकणी खबरो पळयतना “चर्चीच्या एका फादरान सर्मना वेळार... अशें कितें तरी आयकूंक मेळ्ळें. 

सोंपणी

कोंकणींत एकरूपपण हाडप हें आमचें मुळावें काम. अंयशीं वर्सांनी हें जावंक ना. गोंयांत क्रिस्तांवां मदें रांदपा कुडाची भास, गोंयच्या हिंदू समाजांत मराठीची बोली, मंगळूरांत अमक्या अमक्या समाजाची भास जावन आशिल्ली कोंकणी भास आज दरजेदार सुवातेर आसा. आपल्या भयणी भासां सांगाता तीय एक मान्यता प्राप्त संविधानीक भास. तिचो फुडार तुज्या आनी म्हज्या हातांत. तिका साल्वार करूंक भायर थावन कोणूय येवचो ना. हें काम आमीच हाताळचें पडटलें. आतां वेळ पावला आमी एकठांय येवचो. तर सध्या आशिल्लें साहित्य आनी ताचो फुडार कितें? हे खातीर फुडल्या बरपांनी कोंकणी साहित्याचेर आनी साहित्याची पारखणी/ मोलावणी कशी करची हाचेर लक्ष घालुंया.

लांब जियेवं कोंकणी माय!